رادیو تلویزیون دولتی افغانستان در میدان رقابت

افغانستان پس از فروپاشی رژیم طالبان، شاهد تغییرات قابل ملاحظه ای در عرصه روزنامه نگاری و تهیه برنامه های متنوع در رسانه های دیداری و شنیداری بوده است.

ایجاد دست کم چهار شبکه تلویزیون خصوصی در افغانستان که برنامه های آن در بسیاری از مناطق این کشور قابل دریافت است، مهم ترین تحول را در زمینه کار رسانه های دیداری در افغانستان پدیدار کرد.

ارایه و پخش برنامه های متنوع تفریحی و معلوماتی از امواج این تلویزیون ها، بزودی شمار زیادی از افغانها را به خود جلب کرد.

تلویزیون دولتی افغانستان نیز یکی از پنج شبکه تلویزیونی فعال در این کشور است که چهار سال پیش و به دنبال شکست رژیم طالبان دوباره به پخش برنامه در کابل پرداخت، اما تا مدت زیادی، مردم خارج از پایتخت، قادر به تماشای برنامه های این بنگاه دولتی نبودند.

تلویزیون دولتی افغانستان با ایجاد تدریجی تلویزیون های خصوصی، خود را در میدان رقابت با دیگران یافت و تلاش برای حفظ مخاطبان خود را آغاز کرد.

دامنه چنین تلاش هایی که با حمایت اعضای ارشد دولت افغانستان نیز همراه بوده است تا حد تغییر مدیریت آن گسترش یافت و اکنون نجیب الله روشن، رییس جدید رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، به باور بسیاری، با چالش های زیادی در کار خود مواجه است.

آقای روشن دارای تحصیلات در کشور آلمان است و پس از چندین سال اقامت در آنجا، اکنون به کشورش بازگشته و "پیاده کردن معیارهای روزنامه نگاری معاصر" در رادیو و تلویزیون افغانستان را از اهداف مهم خود می خواند.

تلویزیون دولتی افغانستان در گذشته فقط یک رسانه دولتی بود، اما اخیرا تلاش ها برای "ملی سازی" و بیرون آوردن آن از اختیار دستگاه دولتی جریان دارد.

در مصاحبه ای اختصاصی با آقای روشن، رییس رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، در مورد برنامه های انکشافی او برای این رسانه پرسیدم :

روشن: "ما تلاش داریم تغییراتی را در نشرات رادیو و تلویزیون به وجود آوریم؛ این تغییرات مستلزم چند کار است: اول این که از لحاظ حقوقی این دستگاه یک دستگاه حکومتی است و طبیعتا در چندین سال اخیر یک شیوه حکومتی هم بر تفکر کارکنان رادیو و تلویزیون حاکم بوده است.

ابتدا ما از لحاظ حقوقی تلاش می کنیم این دستگاه را به یک دستگاه خدمات عامه تبدیل کنیم تا از زیر کنترل حکومت و یا ماموران بلند پایه حکومتی خارج شود و از طرف دیگر ما باید با آموزش و پرورش، ایجاد گروه جدید کاری و با همکاری کارکنان جوان، شیوه و تفکر جدید را وارد ژورنالیسم، هنر، ادبیات، موسیقی و سایر عرصه های مربوط به رادیو تلویزیون کنیم. در این عرصه کارهایی را هم آغاز کرده ایم".

می توانید بگویید این کارها چیست؟

من وقتی وارد دستگاه رادیو و تلویزیون دولتی افغانستان شدم می توانم بگویم که در هیچ عرصه این اداره، ساختار و سیستمی برای پیشبرد کار از لحاظ نشراتی و اداری وجود نداشت. ما برنامه فوری تدوین کردیم که نتایج آن تا دو ماه آینده بر روی پرده تلویزیون خواهد آمد و تا هنوز فرصت نکرده ایم به بخش رادیو، به عنوان مهمترین بخش نشرات برای افغانستان، رسیدگی کنیم.

در بخش تلویزیون، دست به کار شدیم و برنامه ای روی دست گرفتیم. در این برنامه با گروه جدید و با همکارانی که در رادیو و تلویزیون از پیش موجود هستند می خواهیم نخست بخش خبری تلویزیون را دگرگون کنیم.

در این بخش هیات تحریریه وجود نداشت، ما هیاتی را در این زمینه ایجاد کردیم و کوشش می کنیم به آنان آموزش های فنی نیز ارایه کنیم که تا دو ماه آینده بخش خبری در تلویزیون کاملا تغییر کند".

وقتی شما می گویید وضعیت حقوقی تلویزیون را مشخص می کنید، یعنی این که دیگر این دستگاه دولتی نخواهد بود و به وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان نیز وابستگی نخواهد داشت؟ چنین تلاشی پیش از این نیز صورت گرفته است.

قبلا کمیسیونی ایجاد شد و ظاهرا این کمیسیون در حد تشریفات باقی ماند نه در حد این که بتواند تغییری در کار بیاورد، ما تا حالا چیز مشخصی از این کمیسیون نشنیدیم.

"البته خوب بود که این کمیسیون به عنوان یک ارگان پالیسی (سیاست) ساز رئوس سیاست انتشارات را در عرصه های گوناگون تعیین می کرد و می گذاشت که خود آن دستگاه سیاست را پیاده کند خوب بود، اما چنین کمیسیونی در دستگاه های خدمات عامه نباید انتصاب شود بلکه باید انتخاب شود یا پارلمان در قبال انتخاب آن باید نقش داشته باشد تا سیمای مجموعه گروه های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی افغانستان را در این کمیسیون یا در این شورا بازتاب دهد.

اما این کمیسیون انتخاب نشد و آورده شد (انتصاب شد) در این دستگاه و آنها تلاش هایی کردند اما متاسفانه وظایف این کمیسیون معین نشده بود و آنها وظایف خود را به درستی در قبال این دستگاه درک نکردند. آنها بیشتر فکر می کردند تمام کارهای اجرایی و اداری این دستگاه به آنها مربوط می شود و در نتیجه به عنوان طرح و تدوین سیاست نشراتی و فرهنگی حاکم متاسفانه به موفقیتی دست نیافتند".

شما با رسانه بزرگ روبرو هستید که بیش از دو هزار کارمند دارد و زمانی که نیاز به تحول هست آیا کارمندان موجود، ممکن است قادر باشند این تحولات را پیاده کنند و یا این که گفتید ممکن است کسانی را از نو استخدام کنید. چگونه موقعیت کادرهای خود را تنظیم خواهید کرد؟

یکی از شیوه های این مدیریت این است که یک تعداد از کارکنان جوان از بیرون که دارای توانایی ها و تخصص و تجربه های معین هستند، آورده شوند و در همکاری با شماری از کارمندان سابق این اداره، کار را به پیش ببرند".

و در مورد سرنوشت افراد دیگر، کسانی که بیکار می شوند چه فکری کرده اید؟

"سرنوشت کسانی که بیکار می شوند برای ما بسیار مهم است و تا جایی که بخش اصلاحات اداری به من اطلاع داده است، برای این افراد تا دو سال حقوق ماهوار داده می شود و آموزش هایی در عرصه های مختلف به آنان ارایه می شود تا قادر به کار در عرصه های اقتصاد خصوصی شوند".

شما مثل گذشته یگانه رسانه دیداری در افغانستان نیستید و در رقابت با تلویزیون های خصوصی قرار دارید، هم اکنون تلویزیون دولتی افغانستان از رسانه ها و تلویزیون های غیر دولتی فاصله زیادی دارد و به نظر می رسد خیلی از آنان عقب افتاده است، شما این خلا را چگونه پر خواهید کرد؟

"ما شمار زیادی از شنوندگان و بینندگان خود را از دست داده ایم و گرایش از دست دادن بینندگان و شنوندگان ما هر روز قوی تر می شود و این طبیعتا در کیفیت برنامه های ما نهفته است.

یگانه راه رقابت با تلویزیون های خصوصی این است که ما کیفیت نشرات خود را بالا ببریم و علایق و خواسته های مصرف کنندگان و مشتریان خود را بشناسیم و بر بنیاد نیازمندی های جامعه افغانستان انتشاراتی داشته باشیم که جالب باشد و امکانات عملی شدن این موضوع در رادیو تلویزیون دولتی افغانستان بسیار زیاد است.

در مورد دلایل این که چرا تا حالا این برنامه ها عملی نشده، نخست به دلیل شرایط حقوقی این دستگاه بوده است و دیگر مدیریتی که در این دستگاه بوده با تمام زحماتی که کشیده توان جذب کمک ها و امکانات مادی و معنوی درون جامعه افغانستان را نداشته است.

ما کوشش کردیم در یک برنامه فوری گامی در این جهت برداریم و این که چقدر موفق می شویم یا نه مربوط به تجربه ای خواهد بود که پیش رو داریم".

چگونه عرصه کار خود را در این عرصه متمایز می کنید با در نظر داشت این که رسانه های دیگر تجاری عمل می کنند و می توانند با زرق و برق بیشتر مخاطب را به خود جذب کنند؟

"اصولا تلویزیون های خصوصی روی سود استوار هستند و باید برنامه هایی عرضه کنند که برای تجار و صنایع جامعه جالب باشد که بر اساس جالب بودن این برنامه اعلانات خود را به آنها بسپارند؛ این اساس کار تلویزیون های خصوصی است و به این خاطر آنها مجبور هستند از یک سلسله برنامه ها چون برنامه های تعلیمی و فرهنگی و بخشی از برنامه های ورزشی صرفنظر کنند. ولی فعلا تمامی انتشارات (رسانه های دیداری) از ما جلوتر هستند و ما کاملا در نخستین گام ایجاد انتشارات مدرن هستیم".

تصور می کنید چقدر فضای موجود افغانستان برای فکرهایی که شما در سر دارید مساعد خواهد بود؟ منظورم از این فضا، دستگاهی است که شما رهبری آن را بر عهده دارید و دولت و نهادهای کمک کننده غیر دولتی و دولتی که در حاشیه این دستگاه قرار دارند؟

"از روزی که به این دستگاه آمده ام امیدواری و نا امیدی ام به طور موازی با هم پیش می روند. ما هم دشواریهایی داریم و هم فرصتهای فراوانی.

در خود جامعه زمینه برای انتشارات جدید و تفریحی، معلوماتی و آموزشی بسیار گسترده است و این دلیل موفقیت دیگر تلویزیون هاست.

در درون دولت و یا حکومت گرایش های متفاوتی هست اما یک بخش از حکومت مخصوصا آقای کرزی، کاملا خواهان اصلاح رادیو و تلویزیون ملی افغانستان است که این دستگاه باید مطابق به مقتضیات ژورنالیسم مدرن اصلاح شود و طبیعتا در برابر مدرنیته ساختن، مقاومت هایی هم وجود دارد که آن را باید از یک بحث در جامعه آکادمیک و روشنفکران افغانستان عبور دهیم و تنها یک مدیر قادر به عوض کردن آن نیست.

ما باید پایه اجتماعی لااقل در میان جامعه روشنفکر افغانستان پیدا کنیم و آنها هم خواهان این تغییر هستند".

۱۲۳۷۶