جایگاه صنعت گران افغان در بازار کشور

"سیاست پشتیبانی از سرمایه گذاری خصوصی" در افغانستان پس از طالبان و پذیرش بازار آزاد، زمینه فعالیت و رقابت شرکت های افغان و خارجی در بازارهای نیازمند این کشور را فراهم کرده است.

سرمایه گذاران افغان در شهرهای بزرگ این کشور و در بخش های مختلف سرمایه گذاری کرده و همسان با آن، مرزهای این کشور برای ورود تولیدات خارجی باز نگه داشته شده است.

مزار شریف مرکز ولایت بلخ در شمال افغانستان میدان خوبی برای رقابت صنعت گران داخلی و بازرگانان و سرمایه گذاران خارجی شده است.

در مزار شریف دست کم دو صد کارخانه تولیدی سرمایه گذاران افغان، ظرف بیش از چهار سال گذشته، گشایش یافته است.

این کارخانه ها در بخش های مختلف، تولیداتی داشته اند؛ در این میان، چهل کارخانه تصفیه بنزین، سی و شش کارخانه پلاستیک سازی، دوازده کارخانه یخ سازی، هفت کارخانه نوشابه سازی، و تعدادی هم کارخانه های تولید کشمش، کیک و دیگر مواد خوراکی فعال شده اند.

در ضمن آن، چند کارخانه بزرگ دولتی نیز فعالیت دارند ازجمه کارخانه تولید کود و برق، نساجی بلخ، و سیلو که علاوه بر نگهداری گندم به پخت نان نیز مشغول است.

اما اکنون اغلب این کارخانه های تولیدی دولتی و خصوصی در بلخ با چالش بزرگ روبرو شده اند؛ سیاست اقتصادی موسوم به بازار آزاد که مرزهای این کشور را به روی واردات خارجی باز کرده است.

مالکان این کارخانه ها می گویند که تولیدات آنها رونقی در بازار ندارد. زیرا که به دلایل مختلف و نابسامانی های متعدد، تولید آنها توانایی رقابت با آنچه از فرامرزهای افغانستان به بازارهای مزار شریف و دیگر مناطق شمال راه یافته، را ندارد.

صدیق براتی، معاون شرکت جن پرس، تولید کننده پنبه و روغن در بلخ، می گوید: "یک کیلوگرم روغنی که ما تولید می کنیم حدود 52 افغانی معادل بیش از 1 دلار تمام می شود. اما در بازارهای مزار یک کیلوگرم روغن را با 40 افغانی می توان خرید؛ و چون وضعیت اقتصادی مردم خوب نیست، آنها ناچارند چیزی ارزان تری را بخرند و به کیفیت آن اصلا توجه نکنند."

صدیق براتی، معاون شرکت جن پرس

آقای براتی می افزاید که شهروندان مزار شریف بدون توجه به خرابی کیفیت و اینکه این روغن وارداتی چه بیماری هایی را می تواند سبب شود، ناگزیر وادار به خرید آن می شوند و بنابر این، تولیدات آنها بازاری پیدا نمی کند.

دلایلی مختلفی وجود دارد که تولیدات افغانی توان رقابت با کالاهای وارداتی را ندارد. کارگر گران، نداشتن تجهیزات تولیدی پیشرفته و به گفته سرمایه گذاران، عدم حمایت دولت تنها شماری از این عوامل است.

اما بسیاری از سرمایه گذاران افغان بر این تاکید دارند که نیازمندی های اولیه برای تولید، از جمله نداشتن انرژی برق و گاز و عدم دسترسی به تجهیزات پیشرفته کار را در بازار کند کرده است.

آقای براتی می گوید: "ما برق برای تنویر (روشنایی) نداریم، چه رسد به اینکه موتورهای بزرگ کارخانه ها را بوسیله آن راه بیاندازیم."

عبدالرحمان، رییس اقتصاد ولایت بلخ، نیز با این سرمایه گذاران افغان هم عقیده است. او پیشنهاد می دهد که دولت سیاست ویژه ای برای حمایت از سرمایه گذاران خارجی پیش گیرد.

وی می گوید: "دولت باید سیاست ویژه موسوم به پروتکشنیزم، یا حمایت از سرمایه گذاران افغان را پیش گیرد. این کار می تواند با ارایه سوبسیدها و فراهم کردن مواد خام و تشویق آنها انجام شود."

رییس اقتصاد ولایت بلخ تاکید دارد که افغانستان در شرایط کنونی در موقعیتی نیست که با همان معیارهای ایده آل بازار آزاد سازگاری داشته باشد. او می افزاید که دلیل آن هم وضعیت خراب اقتصادی مردم و نداشتن توانایی های لازم برای رقابت در بازار آزاد است.

سرمایه گذاران افغان در مزار شریف و از جمله امان الله عزیزی، مالک کارخانه کیک مزه، می گوید این نارسی از رغبت آنها، که سرمایه های خود را از خارج به داخل کشور انتقال داده اند، کاسته است.

پوستر  تبلیغاتی کیک مزه

 

وی می گوید در نتیجه، آنها وادار به متوقف کردن برخی فعالیت هایشان شده یا هم اینکه این فعالیت ها را به حد اقل، کاهش دهند.

کارشناسان در مزار شریف می گویند که این وضعیت منجر به از دست رفتن فرصتهای شغلی برای افغانان نیز شده است.

به عقیده آنها به جای وارد کردن مواد و کالاهای مورد نیاز مردم از خارج که غیر از تجارت چیزی دیگر برای مردم افغانستان سود به ارمغان ندارد، با ایجاد کارخانه در قلمرو کشور می توان از یک سو سرمایه گذاری خصوصی تقویت شود و از طرف دیگر زمینه های اشتغال عامه فراهم گردد.

با این وجود، قرار است 31 ژانویه اجلاس کمک جهانی به افغانستان در لندن برگزار شود.

خواست اصلی بسیاری از مردم افغانستان و سیاست دولت این است که جهان را وادار به ارایه کمک ها به این کشور، از مجرای دولت بسازد تا هم دولت افغانستان تقویت شود و هم زمینه و فرصت برای رشد اقتصاد داخلی و تشویق سرمایه گذاران برای راه اندازی کارخانه های تولیدی، فراهم گردد.

پیش از این کمکهای جهان، عمدتا از کانال موسسات خارجی امداد رسان صورت می گرفت که انتقادهای زیادی هم نسبت به کارهای آنها وجود داشت.

اما جهان هم از اینکه کمک های اقتصادی را بطور مستقیم به دولت افغانستان دهد، نگران است و مهم ترین نگرانی آنها فساد اداری موجود در دستگاه های دولتی و ظرفیت دولت افغانستان عنوان می شود.

۱۴۵۷۹